Samen met Exodus Nederland, Children of Prisoners Europe (COPE), EUROPRIS, Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), het Nederlands Helsinki Comité en Justitieel complex Zaanstad (JC Zaanstad) werkt K I N D aan het project ‘Our Stories Matter’. Dit project wordt gefinancierd door de Europese Unie en de Janivo Stichting.
Het doel is om kindparticipatie systematisch en op een betekenisvolle, inclusieve en veilige manier te integreren in de beleidsformulering en implementatieprocessen (op lokaal en nationaal niveau) binnen de Nederlandse gevangenissen.
Dit is in een gevangenisomgeving een complexe opdracht. Enerzijds, vanwege de bestaande handelingskaders en processen binnen het gevangeniswezen, anderzijds door het vertrouwen dat gewonnen moet worden bij de kinderen om mee te werken aan het project. K I N D merkt dat families door ervaringen met justitie met enige schroom reageren op vragen van organisaties die samenwerken met het justitiële veld. Anderzijds vraagt deelname tijd en energie van kinderen én de verzorger, die vaak al onder hoogspanning staan. Dit vraagt om creatieve oplossingen om de kinderen bij het project te betrekken. Er zijn verschillende acties ondernomen om de stem van de kinderen te laten horen, we hebben in totaal met 32 kinderen samengewerkt. Daar is het team van Our Stories Matter ontzettend blij mee! Hun stem moet gehoord worden.
Een nog grotere uitdaging is om de stem van deze kinderen ook terug te laten komen in het beleid en de uitvoering van het gevangeniswezen. Immers alleen dan kunnen we bijdragen aan een beter welzijn van de kinderen. Momenteel wordt hard gewerkt om de eerste resultaten te evalueren en te vertalen naar het management. Het project loopt tot het voorjaar van 2026.
Wees je bewust dat wij het als kinderen al moeilijk hebben, omdat papa niet thuis is.. En we soms die knuffel iets harder nodig hebben dan volwassen mensen. Bijvoorbeeld toen ik heel verdrietig was en papa mij geen knuffel mocht geven om mij te troosten.
Dreamboards
Afgelopen februari waren we in JC Zaanstad, om samen met de gedetineerde vader en hun gezinnen te praten over de wensen en behoeften van de kinderen. De vraag: ‘Als jij een dag directeur zou zijn van deze plek, wat wil jij dan veranderen om het hier leuker te maken voor kinderen?’ stond deze bijeenkomst centraal. Samen met tekentaaldeskundige Ineke Ruiter, gingen de kinderen aan de slag met kleurpotloden, glitters en stiften. Het was een betekenisvolle ochtend. Zowel ouders als kinderen gingen gelijk enthousiast aan de slag. Naderhand hebben we de tekeningen met elkaar besproken, dat gaf niet alleen nieuwe inzichten, maar het was ook een fijn moment om naar elkaar te luisteren en de moeilijkheden binnen de muren met elkaar te bespreken.
Mijn verhaal
Tijdens het Herfstkamp van Exodus hebben 12 kinderen het boekje ‘Mijn Verhaal’ ingevuld. In het boekje nemen de personages Elina en Jasper de kinderen mee op missie, zij willen namelijk de gevangenis een fijnere plek maken voor kinderen. In het boekje hadden de kinderen de ruimte om hun ideeën, wensen en gedachtes te delen.
K I N D weet dat het bespreekbaar maken van de detentie van een ouder, een gevoelig onderwerp is. Dat is wederom in de inhoud van Mijn Verhaal terug te zien, niet op elke vraag is antwoord gegeven. Het valt daarnaast op dat een aantal kinderen niet heeft ingevuld wat zij zouden willen veranderen aan de gevangenis, anderzijds kunnen de kinderen wel goed benoemen wat ze missen of graag willen doen. Ook staan er aangrijpende verhalen in de boekjes die de urgentie van dit thema nog eens goed benadrukken.
Onze verhalen doen er toeHet was 5 uur ‘s ochtends dus de hele wijk wist het en het was op het nieuws. Een week later hoorde we pas meer. Toen ik na 2 weken weer naar school ging werd ik gepest en vroeg mijn vriendin: ‘had je liever een andere vader gehad?’
Survey Children of Prisoners Europe
In Februari 2024 lanceerde Children of Prisoners Europe (COPE) een online enquete om rechtstreeks van kinderen in heel Europa hun ideeën te horen over hoe het bezoek aan een ouder in de gevangenis, een betere, kindvriendelijkere ervaring kan worden. K I N D heeft deze enquete actief gesteund, uiteindelijk deden er 6 kinderen uit Nederland aan mee (1 jongen en 5 meiden). De antwoorden zijn zeer waardevol voor het Europese Our Stories Matter project. De belangrijkste Nederlandse resultaten op een rijtje:
- Alle kinderen vinden het belangrijk tot zeer belangrijk dat de wacht -en bezoekruimte er kindvriendelijk uit moet zien (mooi gekleurde muren, speelgoed, boeken);
- 4 van de 6 kinderen vinden het belangrijk tot zeer belangrijk dat de beveiligingscontrole er respectvol en kindvriendelijk aan toe gaat zoals het uitleggen hoe de controle te werk gaat. 2 van de 6 kinderen hebben hier een neutrale mening over.
- 2 van de 6 kinderen vinden het zeer belangrijk om de bezoekzaal te verlaten voordat papa weggaat, 2 van de 6 kinderen vinden dat niet belangrijk, 1 van de 6 kinderen heeft daar een neutrale mening over en 1 van de 6 kinderen heeft de vraag niet beantwoord.
- Alle kinderen vinden het belangrijk tot zeer belangrijk om tijdens het bezoek buiten tijd door te brengen, zodat zij samen kunnen sporten en bewegen.
- Alle kinderen vinden het belangrijk tot zeer belangrijk om in contact te blijven met hun ouder in de vorm van beeldbellen en telefoneren.
- 3 kinderen hebben een neutrale mening over het dragen van informele kleding voor het personeel van de gevangenis, 2 van de 6 kinderen vinden het niet belangrijk en 1 van de 6 kinderen vindt dit zeer belangrijk.
In de enquete werden er ook open vragen aan de kinderen gesteld:
Wat moeten volwassenen blijven doen om de gevangenis kindvriendelijk te maken?
- Het organiseren van Ouder en Kind dagen;
- Het aanbieden van spelletjes;
- Vriendelijk personeel;
- Knuffelen toestaan tijdens het bezoek;
- Vriendelijk zijn, lachen, groeten, een praatje maken. Kind hun ouder laten knuffelen.
Wat zouden volwassenen volgens jou moeten doen om gevangenissen kindvriendelijk te maken?
- Minder formeel doen tegen de kinderen;
- Meer tijd om te bellen;
- Ik snap dat er regels zijn, maar kijk ook naar de behoefte van ons;
- Spelletjes, kleurtjes of een schildering op de muur.
- De duur van het wachten ben controleren zo kort mogelijk maken.
- Binnen en buiten activiteiten organiseren voor ouders en kinderen (spelletjes, lezen, theater, sport enz.);
Wat moeten volwassenen volgens jou niet meer doen?
- Geen drugshonden inzetten;
- Minder streng zijn voor de kinderen
- Niet gemeen doen tegen papa, wanneer hij moet gaan.
- Papa niet boos aanspreken en tegen hem zeggen dat hij zijn kinderen niet mag vasthouden.
- Kinderen alleen de bezoekzaal in laten gaan en dwingend, boos en geïrriteerd naar de kinderen kijken.
Als je één ding zou kunnen zeggen tegen mensen die beslissingen nemen over gevangenissen in Europa, wat zou dat dan zijn?
- Maak het kindvriendelijker;
- Er moeten meer rechten komen om als gevangene toestemming te hebben om met hun kinderen te spreken;
- Gevangenisstraf zou eigenlijk alleen voor hele gemene mensen moeten zijn, die andere mensen pijn doen;
- Zorg dat er ervaren personeel aanwezig is, die ook bewust zijn wat het doet voor mij. Ik vind het al heel moeilijk dat papa in de gevangenis zit. Geef ze hierover uitleg;
- Gevangenen zijn mensen, behandel ze ook zo.
Is er nog iets dat je wilt toevoegen?
- Ik hoop dat er banken komen waar je met je vader op kan zitten;
- Ik hoop dat jullie het kunnen veranderen;
- Ook voor mensen met een beperking bezoek toegankelijk maken.
Ik wil meer tijd om met papa te praten en over mijn dag te vertellen. Ik spreek mijn vader niet omdat hij maar 10 minuten kan bellen en de telefoon is soms stuk en veel mensen wachten om te bellen. Soms hebben ze ook ruzie over de telefoon.
Tussen Februari en Mei 2024 vulde in totaal 48 kinderen, verdeeld over 10 landen, de online enquete in. Ook al zijn de resultaten niet representatief voor alle kinderen met een ouder in detentie, de enquete geeft goede inzichten in wat er voor kinderen belangrijk is. Het volledige rapport van deze enquete is online beschikbaar.
Rapport enquête Children of Prisoners Europe
Learning Event in Justitieel Complex Zaanstad
Op maandag 7 april 2025 kwamen verschillende professionals, beleidsmakers en organisaties bij elkaar in Justitieel Complex Zaanstad voor de kennisdelingsbijeenkomst ‘Onze stem mag er zijn!’ dat voortvloeit als onderdeel van het project. De bijeenkomst stond in het teken van kindparticipatie binnen de Nederlandse gevangeniscontext.
De bijeenkomst werd geopend door de directeur van JC Zaanstad, Mark van Reeven. Tijdens deze bijeenkomst presenteerden we het rapport waarin de huidige praktijk, uitdagingen en kansen voor participatie van kinderen met een ouder in detentie aan de orde werden gebracht. Een van de belangrijkste conclusies is dat er weldegelijk een verschil is tussen kindvriendelijkheid en kindparticipatie. En kan je kindvriendelijk zijn als je kinderen niet laat participeren? Als organisaties écht kindvriendelijk willen zijn dan is het van belang dat er wordt geluisterd naar wat kinderen ons willen vertellen en dat daarop wordt gereageerd.
We deelden gezamenlijke kennis en ideeën uit ter versterking van de actieplannen voor de pilots die van de zomer van start zullen gaan in JC Zaanstad en PI Alphen aan de Rijn. K I N D kan nog niet verklappen welke ideeën terug zullen komen in het actieplan, maar wij zijn positief gestemd over de waardevolle inbreng van alle aanwezigen. Nogmaals dank aan alle deelnemers voor deze geslaagde en productieve bijeenkomst.
Het rapport ‘Onze stem mag er zijn’ - Nederlands The report ‘Our Voice Matters’ - English
