Interview met (professional) Andrea: Een aanpak op maat

Waar loop je tegenaan als je als speltherapeute een kind in de spelkamer krijgt waarvan beide ouders onverwachts gearresteerd zijn en in de gevangenis zijn beland? Wat doe je als de wereld van het gevangeniswezen voor jou helemaal onbekend is? Andrea Roorda vertelt in dit interview haar verhaal.

In het diepe gegooid

Andrea was al een ervaren speltherapeute die bij Jeugdzorg werkte toen ze tien jaar geleden onverwachts in het diepe werd gegooid. Een meisje van 6 jaar werd aangemeld voor speltherapie, waarvan beide ouders en twee ooms in verschillende gevangenissen zaten.

‘Ik had zelf geen referentiekader, ik had geen idee over hoe de wereld van detentie er uit zag. Ik wist niet hoe een bezoek aan een gevangenis verloopt en dus was het ook moeilijk om het meisje te helpen voorbereiden op zo’n bezoek. Wat maakt zij mee vanaf het moment dat ze uit de auto stapt en de gevangenis bezoekt? Hoe vaak zal ze haar ouders mogen zien? Hoe kan ik haar helpen om contact met haar ouders te houden? Wat heeft dit meisje nodig? En hoe kunnen deze grootouders, die in deze stressvolle situatie zo belast zijn met zorgen over hun (volwassen) kinderen die opgepakt zijn, er ook steunend zijn voor dit meisje? Zoveel vragen! Ik wist dat ik specifieke kennis over de wereld van detentie miste, maar er was toen geen plek waar ik met mijn gerichte vragen terecht kon. Dus deed ik wat ik kon binnen mijn mogelijkheden.’

Taboe eraf

Wat een opluchting was het voor Andrea toen zij een paar jaar later hoorde dat er inmiddels wel een organisatie was opgericht waar zij met haar specifieke vragen over detentie terecht kon: Expertisecentrum K I N D!

Andrea gaf in die periode speltherapie aan een jongen waarvan de vader gevangen zat. De ouders waren al eerder gescheiden. De jongen was dol op zijn vader. Voor de arrestatie zagen zij elkaar vaak, al was dit onregelmatig omdat zijn vader soms niet kwam opdagen. Vader had al eerder een week gezeten, maar dit keer zou het om een veel langere periode gaan.

‘Welke boodschap vertel je dan aan een jongen die dol is op zijn vader? Eerlijk, wat er écht aan de hand is, een vader in de gevangenis of een verzonnen versie om de afwezigheid van de vader te verklaren? Moeder en oma van de jongen wilden de jongen beschermen. Ze waren bang dat de waarheid te belastend voor hem zou zijn. Zelf voelde ik juist meer voor openheid en transparantie.’

‘Het was voor mij echt heel fijn om in deze situatie te kunnen sparren met Winie Hanekamp van Expertisecentrum K I N D: wat wel of niet te vertellen aan dit kind?  Wat kan ik daarover aan moeder en oma uitleggen? Hoe kan ik contact krijgen met vader die in de gevangenis zit? Waar moet ik op letten?’

‘Winie is heel kundig en gaf mij heldere informatie. Ze vertelde mij hoe belangrijk het is voor een kind om contact te blijven houden met een gevangen ouder. Hoe je op maat aan een kind vertelt wat er aan de hand is. Welke mogelijkheden er zijn voor een kind om op bezoek te gaan bij een gevangen ouder en hoe dat in zijn werk gaat. Hoe ik contact kon krijgen met vader via bellen en beschermd mailen. Ze gaf aan hoe belangrijk het is dat de gevangen ouder actief betrokken wordt bij de opvoeding van zijn kind(eren), zowel voor die ouder als ook voor het kind.’

‘Dit te weten gaf mij houvast, ik voelde me niet langer onzeker en beter toegerust om dit onderwerp van gevangenschap bespreekbaar te maken, met de volwassenen én met het kind. Zo werd dit taboe bij mijzelf doorbroken. Heel belangrijk, juist omdat een kind haarfijn aanvoelt of een onderwerp bespreekbaar is of toch stiekem taboe.’

Toegerust met deze relevante informatie ging Andrea het gesprek aan met moeder en oma. Ze luisterde goed naar hun verhaal en toonde begrip voor hun boosheid naar vader en hun angst dat de jongen de harde waarheid over zijn vaders afwezigheid niet aan zou kunnen. Andrea kon hen uitleggen dat kinderen het scherp aanvoelen als er iets wordt verzwegen. Ze gaan dan hun eigen verklaringen bedenken waarom papa niet meer komt, waarbij zij zichzelf vaak schuldig maken. Daarnaast is de kans dat groot dat ze (de vervormde) waarheid horen van andere mensen, want geruchten gaan snel rond.

Andrea’s begrip voor hen en haar uitleg hielpen moeder en oma om te kiezen voor transparantie. Samen met Andrea legde moeder haar zoon in de spelkamer uit dat zijn vader voorlopig in de gevangenis zat.

‘Dat dacht ik al’, was zijn eerste reactie toen hij het hoorde. Nu de realiteit niet langer als een geheim voor hem verborgen werd, was het taboe er van af en kwam er voor dit kind ruimte. Ruimte voor al zíjn vragen, emoties en gedachtes, waar hij nu thuis en in de spelkamer over kon praten, tekenen en spelen.

‘Gids: Jij staat niet er alleen voor!’

Inmiddels heeft Andrea al diverse keren kinderen van gevangen ouders in haar kleurrijke spelkamer gezien. ‘Elk verhaal is weer anders en vraagt om een aanpak op maat. Om goed aan te kunnen sluiten bij de emotionele belevingswereld van het kind is het belangrijk dat je als hulpverlener basiskennis hebt over detentie. Daarom ben ik blij met de website van Expertisecentrum K I N D waar ik informatie kan vinden en links, zodat ik mij beter toegerust voel in het werken met een kind waarvan een ouder in de gevangenis verblijft. Ik kan gerichter steun bieden aan de achtergebleven ouder, die zich vaak overweldigd voelt in deze stressvolle situatie en behoefte heeft aan houvast.’

‘De Gids : Jij staat er niet alleen voor!’ van Expertisecentrum K I N D biedt deze houvast. Het beschrijft bijvoorbeeld heel helder welke fases er zijn, van opgepakt worden tot tenslotte de uitspraak en wat die fases allemaal inhouden. De filmpjes, uitleg en ervaringsverhalen geven veel informatie en antwoorden op vragen. Dit is heel helpend voor iedereen die om een kind heen staat met een ouder in detentie; de achtergebleven ouder, overige familieleden, leerkrachten en hulpverleners.

Waar Andrea tien jaar geleden nog in haar eentje een weg moest zien te vinden in de wereld van detentie, heeft zij nu deze Gids om haar van raad te voorzien.  ‘Voor mij is het een gouden gids, zegt zij lachend, deze gids is echt GOUD!’

10 februari 2024 | Interview met Andrea Roorda

Interviews: Liesbeth van Luipen – Verhaalatelier.nl | Vrijwilliger Expertisecentrum K I N D

Vormgeving & Beelden: Yleana Hanekamp – Plafondeling.nl | Vrijwilliger Expertisecentrum K I N D